Doğrulama Teknikleri Sahte ve Bot Profiller Nasıl Tespit Edilebilir?

Sahte ve Bot Sosyal Medya Profili Tespit Rehberi​

Sosyal medya kullanıcılarının sayısı gün geçtikçe artıyor. Ancak bu artışın kayda değer bir kısmı gerçek kullanıcılardan kaynaklanmıyor. Sosyal medya platformlarında karşılaştığımız profillerin önemli bir bölümü gerçek kullanıcıların paylaşım yapmak amacıyla açtığı hesaplar değil. Bu noktada, sahte ve bot profillerin tespiti ve bu profillerle etkileşime girilmemesi önem arz ediyor.

Bot ve Bot Ağları (Botnet) Nedir?​

Digital Forensic Research Lab. yönetici yardımcısı Donara Barojan’ın “#TrollTracker: Bots, Botnets, and Trolls” başlıklı makalesinin NewsLabTurkey’ tarafından “Bot, botnet ve trolleri anlamak” başlığıyla Türkçemize çevirisinde “bot” kavramı şöyle tanımlanmıştı:

“Bot, bir insadan ziyade bir algoritma tarafından yürütülen sosyal ağ hesabıdır. Bir başka deyişle, bot insan müdahalesi olmaksızın içerik üretmek için tasarlanmıştır.”

“Eğer bir hesap bireysel gönderiler, yorumlar yazarsa ve başka kullanıcıların gönderileriyle yanıt, yorum veya başka şekilde etkileşimde bulunursa, bot olarak sınıflandırılamaz. Botlar çoğunlukla Twitter’da ve kullanıcıların birden fazla hesap oluşturmalarına izin veren diğer sosyal ağlarda bulunur”

“Bir trol gerçek bir kullanıcı, botlar ise otomatiktir. “

Genişlet...

Yazıda bot ağları, yani botnet için ise şu hususlara değinilmişti:

“Bir botnet, aynı kişi veya gruplarca yönetilen bir bot hesabı ağıdır. Botnet yöneten bu kişilere, botların yayılması öncesinde gerekli özgün insan girdisini sağladıkları için bot gözetmeni veya çobanı denir. Botlar ağlar hâlinde çalışır, çünkü belirli bir konu ile ilgili sosyal medya angajmanını gerçek kullanıcıların sağladığından çok daha yüksek seviyeye getirmek için tasarlanmıştır. Sosyal medya platformlarında, etkileşim daha fazla etkileşimi yaratır, bu nedenle başarılı bir botnet, konuşlandırılan konuyu daha gerçek kullanıcıların önüne koyar.”

Genişlet...

Aslında botların önemli bir bölümü kötü niyet barındırmayan pek çok farklı amaç için kullanılmakta. Ancak, günümüzde özellikle Türkiye’de sosyal medyada bot profiller pek iyi niyetle oluşturulmuyor.

Algı oluşturmak, kitle iknası, gerçek dışı içerik yayımlamak, etki oluşturmak, mesajları yaygınlaştırmak, gerçek kullanıcılar için “spam” başvurusunda bulunmak, desteklediği kitlenin sosyal medyada sesinin daha yüksek çıkmasını sağlamak gibi amaçlarla sahte ya da bot profiller yaratılabiliyor.

İşbu yazıda da otomatik hareket sergileyen hesaplar için “bot”, otomasyon yerine kişisel kullanımla paylaşım gerçekleştirilen profiller için “sahte” tanımını kullandık.

Bir Hesabın Sahte / Bot Olduğunu Anlamanın Yolları​

Sosyal medya sahtekârlığını tespit etmenize yardımcı olabilecek bazı emareler mevcut. Ve gerçek kullanıcı olmadıklarına yönelik işaretleri tespit için bazı yollar da…

Normal bir sosyal medya kullanıcısının profili, paylaşımları, etkileşimleri doğal bir yapıdadır. Bir profilin sahip olduğu organik olmayan her türlü özellik şüphe çekmeli. Bu gibi sıra dışı özelliklerin sayısındaki artış, ilgili profilin sahte olduğu yönündeki kanaati kuvvetlendirecektir.

Bu yöndeki tespitler için atılacak adımları sıralayalım…

Profilde Yer Alan Fotoğrafları İnceleyin​

Sahte hesapların başkalarına ait fotoğrafları kullandığına sıklıkla şahit oluyoruz. Tersine görsel arama ile ilgili profilde kullanılan fotoğrafların başka bir kişiye ait olmadığını araştırabilirsiniz.


Çevrim içi yüz eşleştirmeyi gerçekleştirebilen arama motorları sayesinde yüz resmi taraması yapmak mümkün. Arama motorlarında yüz taramasının nasıl yapılabileceğine değindiğimiz yazımıza göz atabilirsiniz.


Bazı profil fotoğraflarının arama motorlarında tersine görsel arama ile tespitinin önüne geçmek adına tersine servis edildiği, kesildiği ya da farklı bir filtre uygulandığı biliniyor. Bu nedenle tersine görsel arama yaparken fotoğrafların bu gibi bir işleme tabi tutulmuş olabileceği göz önünde bulundurulmalı.

Ancak yeni trend, yapay zekâ tarafından oluşturulan fotoğrafların giderek daha fazla tercih edildiğini gösteriyor.

Yapay zekâ sayesinde gerçek insan görüntülerinden gerçekte var olmayan bir hayli gerçekçi profil resmi oluşturmak mümkün.

Bir profilin fotoğrafının yapay zekâ tarafından oluşturulup oluşturulmadığının en belirgin özelliği, paylaştığı fotoğraf dışında başka bir görüntü içermemesidir. This Person Does Not Exist gibi bir site tarafından oluşturulan resim kendine özgüdür. Haliyle, böyle bir kişi gerçekte var olmadığı için başka açıdan ya da ortamdan görüntüsü de yoktur.

Haliyle, böyle bir kişi gerçekte var olmadığı için başka açıdan ya da ortamdan görüntüsü de yoktur. Aşağıda aktarılan özelliklere de sahip olan bir fotoğrafa ilaveten başka bir görsel barındırmayan profillerden şüphe duymak gerekli.

Yapay zekâ yazılımı ile oluşturulan profil resimleri, sahip oldukları birtakım kusur ve emareler yardımıyla tespit edilebilir. “Yapay Zeka Tarafından Oluşturulan Profil Resimleri Nasıl Ayırt Edilir?” başlıklı yazımızda bunların bazılarına değinmiştik.


Anonim bir görüntü sergileyen, kişiselleştirilmemiş profil resmi ve paylaşımlara sahip, gerçek kişiler tarafından takip edilmeyen ve etkileşime geçilmeyen hesaplardan ayrıca ilaveten şüphe duymak gerekiyor.

“Generates Photos” adlı girişimin 2,7 milyon fotoğraflık arşiv galerisi üzerinden yapay zekâ ile geliştirilen fotoğrafların genel yapısı hakkında fikir edinilebilir.

Profil Oluşturma Tarihini İnceleyin​

Sosyal medyadaki sahte profillerin çoğunluğu son dönemde oluşturulduğu gözlemlenebiliyor. Her yeni oluşturulan hesap sahte profil olmasa da, sahte olanlar çoğunlukla yeni profiller. Bu nedenle, profil oluşturma tarihi yeni olan profillere ayrıca dikkat etmek gerekiyor.

Özellikle bot ağlarının bir parçası olan profillerin oluşturulma tarihleri benzerlik gösterir.

Kullanıcı Adını Tarayın​

Paylaşım yapan profilin kullanıcı adını ilgili sosyal medya platformunda ya da internette aratın. Sadece ilgili sosyal medya platformunda yer alan bir kullanıcı adı, bahse konu hesabın sahte ya da bot olduğunun bir işareti olabilir.

Ayrıca, bot hesapların aynı şablonda (kelime kombinasyonu + 8-10 haneli sayı şeklinde) kullanıcı ismi aldıkları da göz önünde bulundurulmalı.

Doğrulanmış Hesap Statüsünü Kontrol Edin​

Bot ya da sahte hesaplar ilgili sosyal medya ağında genellikle doğrulanmış statüyü haiz olmazlar. Ancak, bu durumun istisnalarının olduğu, sosyal medya ağlarının sahte profillere de doğrulanmış hesap statüsü tanıdığı akılda tutulmalı. Öte yandan, sahte hesapların doğrulanmış profil algısı oluşturmak için profilin farklı bölümlerinde bu yönde ibare ya da simge bulundurduğuna da dikkat edilmeli.

Paylaşımlarını İnceleyin​

Şüphelendiğiniz profilin paylaşımlarında biraz derine daldığınızda bot ya da sahte olup olmadığı hakkında fikir sunacak önemli “done”ler elde edebilirsiniz. Genellikle, belirli amaç güden profillerin paylaşımları sadece amaca matuf içerik taşır. Diğer kullanıcılarla doğal ve organik etkileşim içermez. Benzer özellik taşıyan profillerle aynı içerikleri paylaşırlar.

Takip/Takipçi Geçmişine Göz Atın & Takip Edilen ve Takipçi Oranına Dikkat Edin​

Sahte ya da bot profilleri tespit etmenin bir diğer yolu takipçi/takip sayılarındaki anomalidir. Kısıtlı zaman içerisinde takip/takipçi sayısında olağandışı değişiklik görülen hesaplar şüphe uyandırıcıdır.

Normal bir kullanıcı, muhtemelen kendisini takip eden sosyal hayattan tanışık olduğu insanların çoğunu takip edecektir. Bot ya da sahte hesabın takip/takipçi profili, organik bir profilinkinden farklıdır. Bu nedenle takip/takipçi oranı göz ardı edilmemesi gereken bir veridir.

Birbiriyle ilgisi olmayan kullanıcıları benzer bir sırayla takip eden profillerin de “doğal” bir yapıda olmamasının kuvvetle muhtemel olduğu göz önünde bulundurulmalı.

Social Blade gibi internet siteleri üzerinden (hepsi olmasa da bazı) sosyal medya hesaplarının etkileşim verilerinin geçmişine göz atmak mümkün.

İlaveten, gönderi sayısı ile sahip olduğu takipçi sayısı arasındaki uyumsuzluk da dikkat çekici bir ayrıntıdır. Az sayıda içerikle çok sayıda takipçiye sahip -kamuoyunca bilinir olmayan- bir profilin sahte olması muhtemeldir.

Sahte ya da Bot Profil Olup Olmadığına Dair Fikir Sunan Uygulamalara Başvurun​

Sosyal medya profillerinin özellikleri, etkileşimleri ya da paylaştıkları içerikler üstünden sahte ya da bot olup olmadıklarına ilişkin veri sağlayan ve değerlendirme sunan internet siteleri ve uygulamalar mevcut.

Bunlardan bazılarına değinecek olursak:

Indiana Üniversitesi Ağ Bilimleri Enstitüsü tarafından oluşturulan Botometer ile Twitter’daki bir profilin “bot” olup olmadığı analiz edilebilir.


Botometer, bir Twitter hesabının otomatikleşmiş hareketlerde bulunma olasılığını hesaplayarak bir skor üretiyor. Böylelikle karşılaştığınız bir profilin bot mu gerçek kullanıcı mı olduğunu kestirebiliyorsunuz (Botometer hesabınıza erişim yetkisi istese de bu uygulamaya güvenerek izin verebilirsiniz).


TwitterAudit ile takipçilerin ne kadarının gerçek kullanıcı olduğu analiz edilebiliyor.

Treversee ile bir Twitter profilinin etkileşim içinde olduğu diğer hesaplar görselleştirilebilir.

Yine Indiana Üniversitesi Ağ Bilimleri Enstitüsü tarafından geliştirilen Hoaxy ile paylaşımlar üzerinden ağ analizi gerçekleştirebilir.

Truthnest üzerinden Twitter profili hakkında kapsamlı inceleme yapılabilir.

Allegedly üzerinden ilgili Twitter profilinin paylaşım sıklığına göz atılabilir.

Ayrıca, sosyal medya hesaplarının takipçi / takip oranını gibi etkileşim verilerini analiz eden servisleri de değerlendirebilirsiniz. Instagram Audit – Fake Follower & Audience Credibility Checker bunlardan biri.

Koordineli Hareket İçinde Olup Olmadığına Dikkat Edin​

Sosyal medya platformlarında açılan sahte ya da bot hesaplar eşgüdüm içerisinde hareket eden ağların bir parçası olabilir. Sahte hesapların ve bot profillerin ana özelliği, parçası olduğu ağın mesajını yaymaya çalışmasıdır. Bu nedenle sahte ya da bot sosyal medya profilleri özdeş iletiler paylaşırlar. Bir hesabın bot ya da sahte olup olmadığını anlamanın başlıca yolu, gerçekliğinden şüphe duyulan diğer benzer hesaplarla aynı paylaşımlarda bulunup bulunmadığının tespit edilmesidir.

Sahte ya da bot olmasından şüphelenilen birçok hesabın eşgüdümlü hareketi, gerçek ve halis niyetli kullanıcı olmadıklarının emarelerindedir.

Yukarıda değindiğimiz Hoaxy ve Treversee adlı internet sitelerini kullanarak ilgili profilin etkileşime geçtiği paylaşımlar üzerinden ağ analizi gerçekleştirebilirsiniz.

Sosyal medya platformları da insanları belli hedefler doğrultusunda yanlış yönlendirme amacıyla oluşturulan bu tip profillerle mücadeleyi sürdürüyor. Bu platformlar yürüttükleri incelemeler kapsamında “koordineli sahte davranış” gösterdiği tespit edilen profilleri, sayfaları ve grupları kapattığına dair fasılalar halinde duyurular gerçekleştiriyor.

Örneğin Twitter, esas olarak Türkiye içerisindeki kullanıcıları hedef alan, koordineli bir şekilde sahte faaliyetlerde bulunan kullanıcıların oluşturduğu ağa dahil olan AK Parti gençlik örgütlenmesiyle bağlantılı 7 bin 340 hesabı kapattığını açıklamıştı.



Twitter’ın gerçekleştirdiği benzer operasyonların birinin hedefinde 16 adet “sahte Ortadoğu uzmanı” yer almıştı. Gerçek kişilere ait olmayan bahse konu sahte profillere ait Birleşik Arap Emirlikleri’ni öven, Türkiye, Katar, İran aleyhtarı söylemler içeren makaleler birçok yayın organında yayımlanmıştı. Twitter yetkilileri yaptığı açıklamada sahte hesapların bir devlet tarafından desteklendiğine ilişkin kanıtlar bulunduğunu belirtmişti.

Facebook da Rus askeri istihbarat servisi ile bağlantılı olduğunu tespit ettiği Batı karşıtı ve Rus yanlısı propaganda yapan bazı sahte hesap, grup ve sayfaları kapattığını duyurmuştu.