Modern Bosna Hersek Devleti’nin idari yapısı 14 Aralık 1995’te Paris’te imzalanan ve içeriği ABD’de hazırlanan Dayton Barış Antlaşması ile belirlenmiştir. Dayton’da oluşturulan bu idari yapı, etnik temelde inşa edilmiş ancak günümüzde demografik yapı değişmesine karşın geçerliliğini korumaktadır.
Bosna Hersek, idari yapılanma olarak federalizmi benimsemiş; iki entite ve bir özerk bölgeden oluşan federasyondur. Entitelerden biri Bosna Hersek Federasyonu, diğeri de Sırp Cumhuriyeti’dir. Özerk bölge olan Brcko ise, 12 kilometrekarelik alanıyla Sırp Cumhuriyeti topraklarının tam ortasında bulunarak, bu iki toprağın birleşmesini engellemek için oluşturulmuştur. Bosna Hersek’in karışık idari yapılanmasında ”kanton” bölgelere de rastlanılmaktadır. Kantonlar, Bosna Hersek Federasyonu içerisinde oluşturulmuştur. Oluşturulan 10 Kanton da Hırvat ve Boşnak nüfusu ayırmak içindir. Bosna Hersek Federasyonu içerisinde Boşnakların oranı %70 iken, Hırvatların oranı %22’dir.
BM’ye bağlı ve özerk bir hükümete sahip olan Brcko, yukarıda ifade edildiği gibi oldukça küçük bir yüzölçümüne sahip, ancak stratejik bir konumda bulunmaktadır. Bu küçük özerk şehrin nüfusu 93 bindir. Etnik yapısı ise heterojendir.
Ülkenin en büyük entitesini oluşturan Bosna Herkes Federasyonu, ülkenin yüzölçümünün %51.4’ünü oluşturmaktadır. Neredeyse yarı yarıya bölünen ülkenin en büyük nüfusuna da burası sahiptir. Bosna Hersek Federasyonu’nun nüfusu 2.3 milyondur. Sırp Cumhuriyeti ise ülkenin %48.5’ini oluşturmaktadır. Bünyesinde ise 1.3 milyon nüfus barındırmaktadır. Bu iki entite arasındaki 1400 kilometreyi bulan sınır ise uluslararası güçler tarafından kontrol altındadır.
Bosna Hersek’in merkezi devlet yapısında merkezi bir hükümet bulunmaktadır. Bu hükümetin dokuz bakanlığı bulunur. Bu bakanlıklar da etnik gruplara eşit olarak paylaştırılmıştır. Yani Boşnaklar üç, Hırvatlar üç ve Sırplar üç bakanlığa sahiptir. Başbakan dahil, her bakanın iki yardımcısı bulunmaktadır. Örneğin, bakan Hırvat ise, yardımcıları Boşnak ve Sırp olmak zorundadır.
Parlamento ise iki kanatlıdır. Bosna Hersek Halk Meclisi kanatlardan birini, Temsilciler Meclisi ise diğerini oluşturmaktadır. Bosna Hersek Halk Meclisi 15 üyeden oluşmaktadır. Üyelerin 10’u Bosna Hersek Federasyonu’ndan, 5’i ise Sırp Cumhuriyeti’nden seçilmektedir. Yine bakanlıklarda olduğu gibi burada da eşit paylaşım söz konusudur. Bosna Hersek Federasyonu’ndaki 10 üyeden 5’i Boşnak, 5’i Hırvat olmak zorundadır. Halk Meclisi’nin en önemli özelliği ise, Temsilciler Meclisi’nde kabul edilen bir yasayı veto etme yetkisidir.
Temsilciler Meclisi ise 42 milletvekilinden oluşmaktadır. Yine burada da eşit paylaşım göz önünde bulundurulmuştur. Bosna Hersek Federasyonu’ndan seçilen 28 vekilin yarısı Boşnak, yarısı Hırvat’tır. Geriye kalan 14 milletvekili de Sırp Cumhuriyeti’nden seçilmektedir. Hükümette olduğu gibi Temsilciler Meclisi’nin başında da bir başkan ve yardımcıları bulunmaktadır. Başkan Boşnak ise, yardımcıları Hırvat ve Sırp olmak zorundadır. Parlamentonun başkanlığını ise Sırp, Boşnak ve Hırvat olmak üzere üç kişi yürütmektedir.
Bosna Hersek’in yürütmesi de yasama gibi eşit paylaşım ilkesine dayalıdır. Yürümenin başı Cumhurbaşkanlığı Konseyi’dir. Konsey üç etnik grubu da temsil edecek şekilde, üç kişiden oluşmaktadır. Konseyin Hırvat ve Boşnak üyesi Bosna Hersek Federasyonu’ndan; Sırp üyesi ise Sırp Cumhuriyeti’nden seçilmektedir. Cumhurbaşkanlığı Konseyi’nin görev süresi dört yıl olarak belirlenmiş durumda. Her bir üye sekiz ayda bir görev değişimi yapıyor. Toplamda ise bir üye, 16 ay Cumhurbaşkanlığı Konsey Başkanlığı yapmış oluyor.
Bosna Hersek Federasyonu temelde iki etnik unsuru içerisinde barındırdığı için ademi merkeziyetçi bir yapıda oluşturulmuş olan 10 kantona daha bölünmüştür. Her kantonun farklı sayılarda milletvekilinden oluşan bir parlamentosu, başbakanı ve dolayısıyla da hükümeti bulunmaktadır. Ayrıca her kantonun, Kanton Başkanı da bulunmaktadır. Türkiye üzerinden bir örnekle gidecek olursak; her şehrin bir Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve hükümeti bulunmaktadır. Kantonların beş tanesi Boşnak çoğunluğuna, üç tanesi Hırvat çoğunluğuna, iki tanesi de karma nüfus yapısındadır. Kantonlar, federasyon yönetiminin bir alt kademesini oluşturmaktadır. Bosna Hersek Federasyonu’nun ayrıca bir parlamentosu ve hükümeti bulunmaktadır. Federasyon parlamentosu da merkezi devlette olduğu gibi iki kanattan oluşmaktadır. Kanatlardan biri Halk Meclisi, diğeri ise Temsilciler Meclisi’dir. Bosna Hersek Federasyon Hükümeti’nin de bakanlar kurulu ve Başbakanı bulunmakla beraber, Federasyon Başkanı da bulunmaktadır.
Sırp Cumhuriyeti’nin yapılanmasında merkeziyetçilik hakimdir. Halk tarafından seçilen bir Cumhurbaşkanı, iki kanada sahip parlamentosu ve Başbakana sahiptir. Sırp Cumhuriyeti’nin başkenti Banja Luka, Sırp Cumhuriyeti’nin kalbini oluşturmaktadır. Sırp Cumhuriyeti’nin kendine ait bir bayrağı da bulunmaktadır. Bosna Hersek’teki eşit bölünmeye karşın entitelere verilen geniş haklar sebebiyle ülkenin ilerlemesi pek de mümkün olamamaktadır. Son yıllarda Sırp Cumhuriyeti’nde bağımsızlık talepleri de yükselmektedir.
Bosna Hersek’teki tüm kurum ve kuruluşların başında Yüksek Temsilcilik bulunmaktadır. Sınırsız yetkilere sahip olan Yüksek Temsilci, başkent Saraybosna’da bulunmakta ve Avrupa Birliği tarafından atanmaktadır. Yüksel Temsilcinin, Cumhurbaşkanını dahi görevden alabilme yetkisi Bosna Hersek’in aslında Bosnalılar tarafından değil, Avrupa Birliği tarafından yönetildiğinin en somut göstergesidir.
Bosna Hersek’teki bu karışık idari yapı pek çok sorunu da beraberinde getirmektedir. Dayton imzalandığında oluşturulan bu yapı, o zamanın etnik yapısını yansıtmakta, aslında günümüz şartlarında değiştirilmesi gerekmektedir. Ülkedeki bu yönetim sorunu özellikle de Boşnakların hızla göç etmesine sebep olmuştur. Bosna Hersek’teki bu karmaşık idari yapı, ekonomiyi de olumsuz etkilemekte, işsizlik artmaktadır. 21 yıl önce geçici bir çözüme kavuşan Bosna Hersek’in idaresi, halen tam çözüme kavuşmayı beklemektedir.
Bosna Hersek, idari yapılanma olarak federalizmi benimsemiş; iki entite ve bir özerk bölgeden oluşan federasyondur. Entitelerden biri Bosna Hersek Federasyonu, diğeri de Sırp Cumhuriyeti’dir. Özerk bölge olan Brcko ise, 12 kilometrekarelik alanıyla Sırp Cumhuriyeti topraklarının tam ortasında bulunarak, bu iki toprağın birleşmesini engellemek için oluşturulmuştur. Bosna Hersek’in karışık idari yapılanmasında ”kanton” bölgelere de rastlanılmaktadır. Kantonlar, Bosna Hersek Federasyonu içerisinde oluşturulmuştur. Oluşturulan 10 Kanton da Hırvat ve Boşnak nüfusu ayırmak içindir. Bosna Hersek Federasyonu içerisinde Boşnakların oranı %70 iken, Hırvatların oranı %22’dir.
Brcko Özerk Bölgesi
BM’ye bağlı ve özerk bir hükümete sahip olan Brcko, yukarıda ifade edildiği gibi oldukça küçük bir yüzölçümüne sahip, ancak stratejik bir konumda bulunmaktadır. Bu küçük özerk şehrin nüfusu 93 bindir. Etnik yapısı ise heterojendir.Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti
Ülkenin en büyük entitesini oluşturan Bosna Herkes Federasyonu, ülkenin yüzölçümünün %51.4’ünü oluşturmaktadır. Neredeyse yarı yarıya bölünen ülkenin en büyük nüfusuna da burası sahiptir. Bosna Hersek Federasyonu’nun nüfusu 2.3 milyondur. Sırp Cumhuriyeti ise ülkenin %48.5’ini oluşturmaktadır. Bünyesinde ise 1.3 milyon nüfus barındırmaktadır. Bu iki entite arasındaki 1400 kilometreyi bulan sınır ise uluslararası güçler tarafından kontrol altındadır.Bosna Hersek Cumhuriyeti’nin İdari Yapısı
Bosna Hersek’in merkezi devlet yapısında merkezi bir hükümet bulunmaktadır. Bu hükümetin dokuz bakanlığı bulunur. Bu bakanlıklar da etnik gruplara eşit olarak paylaştırılmıştır. Yani Boşnaklar üç, Hırvatlar üç ve Sırplar üç bakanlığa sahiptir. Başbakan dahil, her bakanın iki yardımcısı bulunmaktadır. Örneğin, bakan Hırvat ise, yardımcıları Boşnak ve Sırp olmak zorundadır.Parlamento ise iki kanatlıdır. Bosna Hersek Halk Meclisi kanatlardan birini, Temsilciler Meclisi ise diğerini oluşturmaktadır. Bosna Hersek Halk Meclisi 15 üyeden oluşmaktadır. Üyelerin 10’u Bosna Hersek Federasyonu’ndan, 5’i ise Sırp Cumhuriyeti’nden seçilmektedir. Yine bakanlıklarda olduğu gibi burada da eşit paylaşım söz konusudur. Bosna Hersek Federasyonu’ndaki 10 üyeden 5’i Boşnak, 5’i Hırvat olmak zorundadır. Halk Meclisi’nin en önemli özelliği ise, Temsilciler Meclisi’nde kabul edilen bir yasayı veto etme yetkisidir.
Temsilciler Meclisi ise 42 milletvekilinden oluşmaktadır. Yine burada da eşit paylaşım göz önünde bulundurulmuştur. Bosna Hersek Federasyonu’ndan seçilen 28 vekilin yarısı Boşnak, yarısı Hırvat’tır. Geriye kalan 14 milletvekili de Sırp Cumhuriyeti’nden seçilmektedir. Hükümette olduğu gibi Temsilciler Meclisi’nin başında da bir başkan ve yardımcıları bulunmaktadır. Başkan Boşnak ise, yardımcıları Hırvat ve Sırp olmak zorundadır. Parlamentonun başkanlığını ise Sırp, Boşnak ve Hırvat olmak üzere üç kişi yürütmektedir.
Bosna Hersek’in yürütmesi de yasama gibi eşit paylaşım ilkesine dayalıdır. Yürümenin başı Cumhurbaşkanlığı Konseyi’dir. Konsey üç etnik grubu da temsil edecek şekilde, üç kişiden oluşmaktadır. Konseyin Hırvat ve Boşnak üyesi Bosna Hersek Federasyonu’ndan; Sırp üyesi ise Sırp Cumhuriyeti’nden seçilmektedir. Cumhurbaşkanlığı Konseyi’nin görev süresi dört yıl olarak belirlenmiş durumda. Her bir üye sekiz ayda bir görev değişimi yapıyor. Toplamda ise bir üye, 16 ay Cumhurbaşkanlığı Konsey Başkanlığı yapmış oluyor.
Bosna Hersek Federasyonu’nun İdari Yapısı
Bosna Hersek Federasyonu temelde iki etnik unsuru içerisinde barındırdığı için ademi merkeziyetçi bir yapıda oluşturulmuş olan 10 kantona daha bölünmüştür. Her kantonun farklı sayılarda milletvekilinden oluşan bir parlamentosu, başbakanı ve dolayısıyla da hükümeti bulunmaktadır. Ayrıca her kantonun, Kanton Başkanı da bulunmaktadır. Türkiye üzerinden bir örnekle gidecek olursak; her şehrin bir Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve hükümeti bulunmaktadır. Kantonların beş tanesi Boşnak çoğunluğuna, üç tanesi Hırvat çoğunluğuna, iki tanesi de karma nüfus yapısındadır. Kantonlar, federasyon yönetiminin bir alt kademesini oluşturmaktadır. Bosna Hersek Federasyonu’nun ayrıca bir parlamentosu ve hükümeti bulunmaktadır. Federasyon parlamentosu da merkezi devlette olduğu gibi iki kanattan oluşmaktadır. Kanatlardan biri Halk Meclisi, diğeri ise Temsilciler Meclisi’dir. Bosna Hersek Federasyon Hükümeti’nin de bakanlar kurulu ve Başbakanı bulunmakla beraber, Federasyon Başkanı da bulunmaktadır.Sırp Cumhuriyeti’nin İdari Yapısı
Sırp Cumhuriyeti’nin yapılanmasında merkeziyetçilik hakimdir. Halk tarafından seçilen bir Cumhurbaşkanı, iki kanada sahip parlamentosu ve Başbakana sahiptir. Sırp Cumhuriyeti’nin başkenti Banja Luka, Sırp Cumhuriyeti’nin kalbini oluşturmaktadır. Sırp Cumhuriyeti’nin kendine ait bir bayrağı da bulunmaktadır. Bosna Hersek’teki eşit bölünmeye karşın entitelere verilen geniş haklar sebebiyle ülkenin ilerlemesi pek de mümkün olamamaktadır. Son yıllarda Sırp Cumhuriyeti’nde bağımsızlık talepleri de yükselmektedir.Bosna Hersek Yüksek Temsilciliği
Bosna Hersek’teki tüm kurum ve kuruluşların başında Yüksek Temsilcilik bulunmaktadır. Sınırsız yetkilere sahip olan Yüksek Temsilci, başkent Saraybosna’da bulunmakta ve Avrupa Birliği tarafından atanmaktadır. Yüksel Temsilcinin, Cumhurbaşkanını dahi görevden alabilme yetkisi Bosna Hersek’in aslında Bosnalılar tarafından değil, Avrupa Birliği tarafından yönetildiğinin en somut göstergesidir.Bosna Hersek’teki bu karışık idari yapı pek çok sorunu da beraberinde getirmektedir. Dayton imzalandığında oluşturulan bu yapı, o zamanın etnik yapısını yansıtmakta, aslında günümüz şartlarında değiştirilmesi gerekmektedir. Ülkedeki bu yönetim sorunu özellikle de Boşnakların hızla göç etmesine sebep olmuştur. Bosna Hersek’teki bu karmaşık idari yapı, ekonomiyi de olumsuz etkilemekte, işsizlik artmaktadır. 21 yıl önce geçici bir çözüme kavuşan Bosna Hersek’in idaresi, halen tam çözüme kavuşmayı beklemektedir.