Liman von Sanders, 14 Aralık 1913 yılında Osmanlı İmparatorluğu ve Alman İmparatorluğu arasında yapılan bir ordu modernizasyonu anlaşması kapsamında Alman Askeri Misyonu’nun başı olarak İstanbul’a geldi. Daha sonradan Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine 5. Ordu Komutanı olarak Çanakkale ve Yıldırım Orduları Komutanı olarak Filistin ve Suriye Cepheleri’nde Osmanlı Ordusuna hizmet etti. 1918 Ekim’inde İtilaf Devletleri ile ateşkes imzalanması üzerine de Osmanlı’daki vazifesini tamamlayıp anayurdu olan Almanya’ya geri döndü. Biz de bu yazıda, Liman Paşa’nın Osmanlı’da kaldığı beş yıl boyunca hatıratına Osmanlı İmparatorluğu ve Türkler hakkında söylediği 10 sözü derledik. İyi okumalar.
1) “Düşmanın hazırlıklarının mükemmel olduğunu kabul etmemiz gerekir. Hataları, sadece çok eski keşiflere göre davranmış olmaları ve Türk askerlerinin azimli direniş kabiliyetini yeterince önemsememeleridir.”
Çanakkel Deniz Savaşı’nda İtilaf Devletleri’nin başarısız olması üzerine söylediği söz.
Eki Görüntüle 2777
5. Ordu Komutanı Liman von Sanders Çanakkale Cephesi’nde
Eki Görüntüle 2777
5. Ordu Komutanı Liman von Sanders Çanakkale Cephesi’nde
2) “Savaş meydanındaki ilk büyük başarılarını Bingazi’de (Trablusgarp’ta) göstermiş olan Mustafa Kemal (Atatürk), sorumluluk almaktan kaçınmayan bir kumandandı… Azmine kesinlikle güvenebilirdim.”
19. Tümen Komutanı Albay Mustafa Kemal’i Anafartalar’daki tüm birliklerin komutasına getirirken.
Eki Görüntüle 2778
Albay Mustafa Kemal Anafartalar’da
Eki Görüntüle 2778
Albay Mustafa Kemal Anafartalar’da
3) “Bütün birliklerin sürekli olarak parçalanmasından dolayı, sonunda Türk ordusunda hiçbir üst, astlarını tanımıyordu. Erler de ne kumandanlarını ne de silah arkadaşlarını tanıyordu. Şayet bir ordu sürekli yanlış tedbirlerle sistematik olarak nasıl mahvedilir diye bir yarışma yapılsaydı, Türk Genel Karargahı muhakkak birincilik ödülünü alırdı.”
Eki Görüntüle 2779
Kayzer II. Wilhelm’in İstanbul’u ziyareti (1917)
Kayzer II. Wilhelm’in İstanbul’u ziyareti (1917)
4) “Tercümeler nedeniyle sürekli yanlış anlaşılmalar olduğu gibi, yürütmeyi gerçekleştirmesi gereken kişilerin kişilikleri nedeniyle de çoğu kez böyle oluyordu (alınan kararlar doğru uygulanmıyordu). Bu kişiler Almanların verdiği talimatları nadiren inanarak onaylıyordu.”
Eki Görüntüle 2780
Osmanlı üniforması içerisnde Liman von Sanders, Hans-Joachim Buddecke ve Oswald Boelcke (1916)
Osmanlı üniforması içerisnde Liman von Sanders, Hans-Joachim Buddecke ve Oswald Boelcke (1916)
5) “Asker olarak Türkler, özellikle Anadolulular, mükemmeldirler. Bu insanlarla iyi bir şekilde ilgilenir ve yeterli derecede beslenirlerse, usulüne göre eğitilir, sakin ve emin bir şekilde sevk ve idare edilirlerse onlarla en mükemmel şeyler yapılabilir.”
13 Aralık 1917’de Türkiye’deki durumu Alman Başkumandanlığı’na bildirmek için yazdığı rapor.
Eki Görüntüle 2781
Alman İmparatorluğu’nun en yetkili isimleri. Soldan sağa; Paul von Hindenburg, Kayzer II. Wilhelm, Erich Ludendorff
Eki Görüntüle 2781
Alman İmparatorluğu’nun en yetkili isimleri. Soldan sağa; Paul von Hindenburg, Kayzer II. Wilhelm, Erich Ludendorff
6) “Türk askerlerinin belli bir ilgiye ve belli bir istikrarlı muamele görmeye ihtiyacı vardır. Kumandanlarına güvenmeleri gerekir, bu olduğu takdirde onlarla her şey yapılabilir.”
13 Aralık 1917’de Türkiye’deki durumu Alman Başkumandanlığı’na bildirmek için yazdığı rapor
Eki Görüntüle 2782
Liman Paşa Osmanlı subayları ve askerleriyle birlikte
Eki Görüntüle 2782
Liman Paşa Osmanlı subayları ve askerleriyle birlikte
7) “Orada, en kabiliyetli, yüksek rütbeli Türk kumandanlarından biri olan İsmet (İnönü) Bey’le buluştum.”
Filistin Cephesi’nde cephe hakkında bilgi almak için Nablus yolunda Albay İsmet (İnönü) Bey ile görüşmüştür.
Eki Görüntüle 2783
Liman von Sanders Paşa 5. Ordu Kurmaylarıyla birlikte. İsmet (İnönü) Bey üst sırada sağdan ikinci
Eki Görüntüle 2783
Liman von Sanders Paşa 5. Ordu Kurmaylarıyla birlikte. İsmet (İnönü) Bey üst sırada sağdan ikinci
8) “Yüzyıllarca süren kötü idare -pek az istisna dışında- büyük ve küçük mevkili memurların yozlaşmışlığı ve Türk jandarmalarının neredeyse tamamen disiplinsiz oluşları, ülkede (Suriye’de) genel bir hoşnutsuzluk yaratmıştı.”
9) “Ordu Grubu’nun kumandasını Ekselansları Mustafa Kemal’in bir çok şanlı savaşta muzaffer olmuş ellerine bırakmak durumunda olduğum anda, benim emrimde Osmanlı İmparatorluğu’nun uğruna ifa ettikleri görevler için bütün subaylara ve memurlara teşekkür ederim.” (31 Ekim 1918)
Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalanması üzerine Osmanlı’daki vazifesine son verilen Liman von Sanders Paşa’nın, 1913’ten beri emrinde bulunan subaylara ve askerlere yazdığı veda emrinden bir alıntı
Eki Görüntüle 2785
Yıldırım Orduları Komutanı Liman von Sanders Paşa ve Mustafa Kemal Paşa
Eki Görüntüle 2785
Yıldırım Orduları Komutanı Liman von Sanders Paşa ve Mustafa Kemal Paşa
10-) “Mustafa Kemal, bizi uğurlamak için Adana’da bulunan bütün subaylarla istasyona gelmişti. Oradaki şeref kıtası, Türkiye’de selamladığım son Türk birliği idi.”
Eki Görüntüle 2786
Otto Liman von Sanders
Otto Liman von Sanders